हरभरा पिकातील मर रोग : (Wilt Disease in Chickpea) नियंत्रणासाठी पेरणीपूर्वीच उपाययोजना करणे महत्त्वाचे; ट्रायकोडर्मा (Trichoderma) आणि बीजप्रक्रियेच्या (Seed Treatment) एकात्मिक वापराने ९५% पर्यंत नियंत्रण शक्य.
पुणे:
रब्बी हंगामाची (Rabi Season) तयारी सुरू झाली असून, लवकरच हरभरा पेरणीला (Chickpea Sowing) वेग येईल. मात्र, दरवर्षी हरभरा उत्पादक शेतकऱ्यांसमोर ‘मर रोग’ (Wilt Disease) ही एक मोठी समस्या उभी राहते. या रोगामुळे पिकाचे मोठे नुकसान होते आणि अनेकदा शेतकऱ्यांवर दुबार पेरणीचे संकट ओढवते. मर रोग पिकात शिरल्यानंतर त्यावर नियंत्रण मिळवणे खर्चिक आणि कमी प्रभावी ठरते. त्यामुळे, पेरणीपूर्वीच योग्य नियोजन करून या समस्येवर ९५% पर्यंत नियंत्रण मिळवणे शक्य आहे, असे कृषी तज्ज्ञ सांगतात.
मर रोगाची मुख्य कारणे आणि शेतकऱ्यांची चूक
हरभरा पिकातील मर रोग हा प्रामुख्याने ‘फ्युजॅरियम’ (Fusarium) नावाच्या जमिनीतील बुरशीमुळे होतो. ही बुरशी रोपाच्या पांढऱ्या मुळांवर हल्ला करते, ज्यामुळे झाडाला जमिनीतून अन्नद्रव्ये आणि पाणी मिळणे बंद होते. परिणामी, झाड पिवळे पडून हळूहळू वाळायला लागते आणि अखेरीस मरते. अनेक शेतकरी मर रोगाची लक्षणे दिसू लागल्यावर बुरशीनाशकांच्या फवारण्या घेतात. मात्र, तोपर्यंत बुरशीने मुळांचे मोठे नुकसान केलेले असते, त्यामुळे उपचारांचा फारसा फायदा होत नाही आणि शेतकऱ्यांचा खर्चही वाया जातो.
मर रोगाला पिकात येण्यापूर्वीच रोखणे हा सर्वोत्तम उपाय आहे. यासाठी पेरणीच्या वेळीच काही उपाययोजना करणे अत्यंत फायदेशीर ठरते.
Ads
×
कॉल करा
₹ किंमत पहा
खरेदी करा
१. जमिनीतून ट्रायकोडर्माचा वापर
ट्रायकोडर्मा (Trichoderma) ही एक जैविक मित्रबुरशी आहे. ती जमिनीतील फ्युजॅरियमसारख्या हानिकारक बुरशींना खाऊन नष्ट करते. त्यामुळे, पेरणी करतानाच जमिनीत ट्रायकोडर्माचा वापर केल्यास मर रोगाला प्रभावीपणे आळा घालता येतो.
Ads
×
कॉल करा
₹ किंमत पहा
खरेदी करा
कसे वापरावे: प्रति एकर ४ किलो ट्रायकोडर्मा पावडर घ्या. ही पावडर १० ते १५ किलो चांगल्या कुजलेल्या शेणखतात किंवा कोरड्या मातीमध्ये व्यवस्थित मिसळा. हे मिश्रण पेरणी करताना खतासोबत जमिनीत टाकावे.
Ads
×
कॉल करा
₹ किंमत पहा
खरेदी करा
फायदा: पेरणीसोबतच जमिनीत मिसळल्यामुळे हरभऱ्याचे बी उगवण्यापूर्वीच ट्रायकोडर्मा जमिनीतील हानिकारक बुरशींचा नायनाट करण्यास सुरुवात करते, ज्यामुळे रोपाला सुरुवातीपासूनच संरक्षण मिळते.
Ads
×
कॉल करा
₹ किंमत पहा
खरेदी करा
काळजी: ट्रायकोडर्मा खरेदी करताना त्याची एक्सपायरी डेट (Expiry Date) तपासून घ्या. शक्यतो ताजे आणि २-३ महिन्यांच्या आत तयार झालेले ट्रायकोडर्मा वापरावे. कृषी विभाग किंवा महाबीजसारख्या विश्वसनीय ठिकाणाहून खरेदी केल्यास ते स्वस्त आणि चांगल्या प्रतीचे मिळू शकते.
२. बीजप्रक्रिया करणेही आवश्यक
ट्रायकोडर्माच्या वापरासोबतच बुरशीनाशकाची बीजप्रक्रिया (Seed Treatment) करणे हे दुहेरी संरक्षणासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
कोणते बुरशीनाशक वापरावे: बाजारात अनेक प्रभावी बुरशीनाशके उपलब्ध आहेत. उदा. बायर कंपनीचे ‘एव्हरगोल एक्सटेंड’ (EverGol Xtend) किंवा BASF कंपनीचे ‘झेलोरा’ (Xelora) यांसारख्या आधुनिक बुरशीनाशकांनी बीजप्रक्रिया केल्यास मर रोगापासून चांगला बचाव होतो.
या दोन सोप्या उपाययोजनांचा सुरुवातीलाच अवलंब केल्यास मर रोगामुळे होणारे ९५% पर्यंतचे नुकसान टाळता येते. सुरुवातीला येणारा ७०० ते ८०० रुपयांचा खर्च हा नंतर होणाऱ्या हजारो रुपयांच्या नुकसानीपेक्षा आणि महागड्या फवारण्यांपेक्षा नक्कीच कमी आहे. त्यामुळे यंदा हरभरा पेरणीपूर्वीच हे नियोजन करून आपल्या पिकाचे संरक्षण करावे, असा सल्ला तज्ज्ञांनी दिला आहे.
